CƠ DUYÊN RA ĐỜI CHỮ VN SONG SONG 4.0 NĂM 2020
Tác giả: Trần Tư B́nh
Để
hiểu câu chuyện thú vị rất t́nh cờ về
cơ duyên ra đời Chữ VN Song Song 4.0 (CVNSS4.0)
năm 2020, tưởng
cũng cần nhắc lại nét về cấu
trúc của bộ chữ.
CVNSS4.0 gồm 2 phần, tất cả có 52 qui tắc.
- Phần
thứ Nhất: có 34 qui tắc rút gọn tối
đa Chữ Quốc
ngữ (CQN) để
tạo thành Chữ Việt Nhanh (CVN) vẫn
c̣n dấu thanh và dấu
phụ. CVN do tác giả Trần Tư B́nh sáng tạo từ năm 1977.
- Phần
thứ Nh́: Sau đó, dùng 18 chữ cái, gọi là Kư
Hiệu Dấu (KHD) đặt
ở cuối từ
thay thế các dấu thanh
và dấu phụ cho CVN th́ mới tạo
thành CVNSS4.0. Và 18 chữ cái KHD th́ do tác giả
Kiều Trường Lâm sáng tạo từ năm 2010.
1) Chữ Việt Nhanh là ǵ và
v́ sao được
tác giả Trần Tư B́nh sáng tạo từ năm 1977?
Năm
1976, tôi 22 tuổi, đang là sinh
viên trường
ĐH. Tổng Hợp
TP.HCM (tên cũ
ĐH. Văn Khoa Sài g̣n)
t́nh cờ mượn ở thư viện cuốn sách gần 400 trang “Vấn đề cải tiến chữ Quốc ngữ”, Nxb Văn Hoá, Hà Nội, 1961. Quyển sách gồm các báo
cáo và tham
luận đọc trong Hội nghị 3 ngày bàn về vấn
đề cải tiến chữ Quốc ngữ.
Đọc
mục lục, tôi ngạc nhiên lắm, v́ theo hiểu
biết của tôi khi ấy
th́ chữ Quốc ngữ đă hoàn thiện rồi, sao lại có cả
một hội nghị bàn về cải tiến chữ Quốc ngữ tổ chức tại Hà Nội năm 1960?
Quyển
sách tŕnh bày: những điều bất hợp lư của
chữ Quốc ngữ;
các đề nghị cải tiến chữ Quốc ngữ đă có từ trước
cho đến thời điểm ấy; và 20 bài tham luận
của những nhà ngôn ngữ
học ở miền
Bắc lúc ấy, cũng như của những vị trí thức
ở ngành khác như Gs. Hoàng Xuân Nhị,
Gs. Hoàng Tụy v.v.
Đọc sách xong, tôi mới
hiểu chữ Quốc
ngữ c̣n một số hạn chế. Lúc ấy rănh
rỗi, tôi suy nghĩ có
cách nào viết hợp lư và gọn
hơn nữa không, v́ mỗi
lần cải tiến chữ viết là rất
nhiều nhiêu khê tốn kém,
cho nên nếu
cải tiến th́ nên cải
tiến triệt để hầu tiết kiệm được nhiều giấy mực? Tôi đă nghĩ
ra cách tốc
kư có hệ
thống 52 vần, vốn có 3 hoặc 4 mẫu tự, xuống c̣n 2 mẫu tự cho mỗi
vần.
Tôi bèn viết một bài viết
ngắn “Thử đề nghị cải tiến chữ Quốc ngữ”
trong đó chọn lọc các đề xuất cải tiến của các vị khác
về phụ âm đầu, phụ âm cuối
từ trong quyển sách này, cộng thêm cách tốc
kư có hệ
thống 52 vần, vốn có 3 hoặc 4 mẫu tự, xuống c̣n 2 mẫu tự cho mỗi
vần mà tôi vừa nghĩ
ra. Viết xong bài, tôi
t́m gặp một giáo sư dạy ngôn ngữ trong khoa của tôi lúc ấy
(lâu quá quên tên) để
hỏi ư kiến. Qua
ngày sau, xem xong vị
ấy nói đại ư “đất
nước ta vừa
hết chiến tranh, c̣n nhiều
việc phải làm, em cứ
tiếp tục sưu tầm tài liệu và sau này
nếu nhà nước đặt lại vấn đề cải tiến chữ Quốc ngữ th́ em
viết bài nêu ư kiến …”.
Năm
1980, tôi rời VN, định cư ở nước ngoài. Tôi nghĩ các
ư tưởng tốc
kư năm nào chắc sẽ không bao ǵờ được viết ra.
Nhưng
những năm đầu sau năm 2000, khi thấy người Việt
‘chat’ trên mạng hoặc viết tin nhắn ở ĐTDĐ, họ
tốn thời giờ nhiều hơn khi phải
viết những chữ có các
vần 3 hoặc 4 mẫu tự mà trước đây tôi đă
nghĩ ra cách tốc kư mỗi vần
chỉ c̣n 2 mẫu tự. Tôi bèn nhờ
cháu tôi ở VN sao chụp quyển sách nói trên và
bắt đầu viết bài “Tốc Kư Chữ Việt” năm 2006.
H́nh 1: Mục Lục sách “Vấn đề cải tiến chữ Quốc ngữ”, Nxb, Văn Hóa, Hà Nội, 1961
H́nh 2: Mục Lục và trang
sau chót sách “Vấn đề cải tiến chữ Quốc ngữ”, Nxb, Văn Hóa, Hà Nội, 1961.
Bài “Tốc Kư Chữ Việt”
tôi viết gồm một số đề xuất của những người khác và kết
hợp với một số đề xuất tự nghĩ ra, rồi tạo
thành một kiểu chữ Việt rất ngắn gọn nhưng vẫn c̣n các
dấu thanh và dấu phụ.
Tôi đặt tên bộ chữ
tốc kư này là Chữ
Việt Nhanh (CVN). (https://chuvietnhanh.sourceforge.net/ChuVietNhanhKieuChuVietCucNgan.htm).
Viết xong bài “Tốc Kư Chữ Việt”, tôi đă gởi
bài lên diễn
đàn của một số mạng trong và ngoài nước,
cũng như tiến hành một số sinh hoạt quảng bá phương pháp tốc kư Chữ
Việt Nhanh (CVN).
Sau đây là một
số thành công và sinh
hoạt tiêu biểu:
·
Tiến sĩ Ngô Đ́nh Học (hocngo@gmail.com), ở Hoa Kỳ, tác giả
bộ gơ đa năng WinVNKey (winvnkey.sf.net), đă
tích hợp các cách tốc
kư CVN vào WinVNKey, gơ chữ
tốc kư mà máy vi tính
vẫn hiện ra chữ Việt trọn vẹn, giúp tiết kiệm gần 25% thời gian gơ tiếng Việt trên máy tính.
Xem hướng dẫn
phương pháp gơ tắt này
ở: http://chuvietnhanh.sourceforge.net/PhuongPhapMoiGoTatChuViet.htm
·
Kĩ sư công nghệ thông tin Huỳnh Trọng Nghĩa (masterlingyun@gmail.com), ở VN, tạo ra bộ
gơ trực tuyến ChuVietNhanhKey http://chuvietnhanhkey.sf.net giúp tiết kiệm gần 25% thời gian gơ tiếng Việt.
·
Diễn đàn công nghệ thông tin Tinh Tế (tinhte.vn) tạo khu vực riêng
“Chữ Việt Nhanh” năm 2015 để tác giả phổ
biến bài vở và các
cuộc thi CVN ở:
https://tinhte.vn/forums/chu-viet-nhanh.639/
·
Nhà xuất bản
Trẻ ở Tp.HCM đă phát hành
quyển sách Chữ Việt Nhanh năm
2011. Xin xem ở: http://chuvietnhanh.sourceforge.net/Sach-ChuVietNhanh.pdf
·
Phương pháp tốc kư CVN đă được giới thiệu ở Nhà Văn hóa Thanh niên TP.HCM, vài trường Đại học và Cao Đẳng ở Tp.HCM. Xem
tiêu biểu ở:
·
Báo Tuổi trẻ online có bài báo của nhà báo Nhật Minh (tên thật là Nguyễn Hữu Thiện,
người sáng lập tạp chí eChip) về
phương pháp tốc kư CVN tích hợp vào bộ gơ
WinVNKey https://tuoitre.vn/nhip-song-so/go-tat-ma-bung-ra-chu-viet-tron-ven-685359.htm
2) Kư Hiệu Dấu
là ǵ và
v́ sao được
tác giả Kiều Trường
Lâm sáng tạo từ năm 2010?
Kiều Trường Lâm c̣n trẻ nhưng thích nghiên cứu
ngôn ngữ. Tôi hỏi Lâm duyên cớ ǵ khiến Lâm suy nghĩ về
18 chữ cái làm Kư Hiệu Dấu?
Lâm trả lời:
“Em nghĩ ra kí hiệu dấu
năm lớp 2 nhưng thời đó chỉ có 5 kí hiệu
dấu ra đời như: J, L, D,
S, R. Thời c̣n nhỏ, em chủ
yếu dùng để chơi chữ. Năm học lớp 6, em bắt đầu
học tiếng anh và thấy
tiếng anh không có dấu.
Lúc này em
bắt đầu nghĩ đến tạo ra cho
tiếng việt không dấu. Nhưng quá tŕnh sáng tạo
khó khăn v́ âm vần
tiếng việt nguyên âm đôi
ba không xử lí được
và em bắt
đầu thử dùng các vần
chữ Quốc ngữ
bỏ dấu nhưng lúc đó vẫn rất phức tạp v́ em
áp dụng cả chữ Telex. Cho đến cuối năm lớp 10 th́ ra đời
thêm 10 kư hiệu dấu tiếp theo đại diện cho dấu mũ
và dấu móc câu.”
Từ
năm 2010, Lâm suy nghĩ hoàn chỉnh cách thay dấu CQN bằng 18 chữ cái la-tinh.
Năm
2012, Lâm đă gởi
bài "Kư hiệu dấu cho Chữ Quốc ngữ" (http://chuvietnhanh.sourceforge.net/KyHieuDauChoChuQuocNgu.htm)
để nhờ
tôi đăng trên website Chữ
Việt Nhanh của tôi. (http://chuvietnhanh.sf.net).
Bộ
chữ CVN của tôi th́ đi
hướng rút gọn chữ Việt tối ưu nhưng vẫn c̣n dấu. C̣n Kư hiệu
dấu (KHD) của
Lâm th́ hướng về thay dấu
cho CQN sao cho tối ưu,
khác với kiểu thay dấu của kiểu gơ Telex.
Nhưng
v́ CQN c̣n nhiều từ quá dài cho
nên Kư hiệu
dấu của Lâm áp dụng vào
CQN cũng không gây hứng thú với tôi
lúc đó.
H́nh: Hai đồng tác giả Kiều Trường Lâm và Trần Tư
B́nh
gặp nhau tại Hà Nội năm 2014 khi CVNSS4.0 chưa
ra đời.
3) Cơ duyên CVNSS4.0
ra đời năm 2020
Tháng 10 năm 2019, công việc làm của Lâm thường làm việc ở nhà trên máy
tính nhiều hơn. Lâm bèn học CVN và nhắn tin với tôi bằng CVN. Sau 1 tuần, Lâm nảy ra ư tưởng kết hợp 18 Kí hiệu dấu
của Lâm vào CVN. Tự nhiên thấy ăn khớp và thế
là Chữ VN Song Song 4.0 (CVNSS4.0) ra đời một hai tuần sau đó, dù
hai người đă biết công tŕnh của
nhau gần 10 năm.
Nói cách khác,
CVNSS4.0 là cách viết không dấu cho CVN. Ai đă biết CVN th́ chỉ cần
hiểu 18 qui ước
Kí hiệu dấu là nhanh
chóng hiểu CVNSS4.0.
Lâm và tôi bèn nộp đơn
xin bản quyền sau đó. Mà bản
quyền vừa cấp xong th́ báo chí
thường t́m liên lạc để có đề tài viết báo, xem có ǵ
hay. Tựa như vài năm trước
đó TS. Bùi Hiền được cấp bản quyền cho "Chữ Việt Cải tiến"
của ông ấy, báo chí
đă t́m phỏng vấn TS. Bùi Hiền và làm
bức xúc dư luận thời đó.
Tương
tự, từ khi CVNSS4.0 được
cấp bản quyền số
1850/2020/QTG từ Cục
Bản quyền tác giả thuộc
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngày 25-3-2020, báo chí đă t́m
đến phỏng vấn Lâm rất nhiều v́ Lâm là tác giả
chính của CVNSS4.0.
Tuy nhiên, vài tờ báo cũng
phỏng vấn tôi để viết bài v́ biết CVN là nền tảng
của CVNSS4.0.
Công tŕnh Chữ VN
Song Song 4.0 nhận được bản quyền số
1850/2020/QTG
từ Cục Bản
quyền tác giả thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và
Du lịch.
Sau một
thời gian đă quen gơ
và đọc CVNSS4.0,
dù chính tôi là tác
giả CVN nhưng tôi thấy thích nó hơn
là CVN.
Các lư
do như sau:
-
Gơ CVNSS4.0 th́ không cần phần mềm để gơ và rất thích
hợp với môi trường thời công nghệ số hiện nay.
-
CVN
tuy viết tay rất nhanh
và dễ đọc hiểu v́ c̣n các
dấu thanh và dấu phụ
như CQN nhưng khi muốn gơ hiển thị
trên văn bản ở máy tính, điện thoại hay thư điện tử th́ gơ rất
chậm. C̣n gơ CVNSS4.0 th́ gơ rất nhanh
v́ chỉ gơ 26 chữ cái La-tinh trên
bàn phím.
-
CVNSS4.0
đă mă hóa các dấu
thanh và dấu phụ của CVN vào chữ chữ cái cuối cùng của mỗi từ cho nên chữ
viết nh́n đều đặn và đẹp hơn.
© Trần
Tư B́nh
(viết bài tháng 5/2020)
Email: tubinhtran@gmail.com, Facebook:
https://facebook.com/tubinhtran
- Kiều Trường Lâm
Email: kieutruonglam@gmail.com,
Facebook: https://facebook.com/truonglam.kieu.7
Về Trang Chính: Chữ Việt Nhanh
http://chuvietnhanh.sourceforge.net