|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
“Chữ Việt Nam Song 4.0” – tán thành hay phản đối? Phúc Lai
Vài nét
về Luật sư Phúc Lai Thạc sĩ Luật, nhà văn chuyên về đề tài giáo dục. Chủ blog ‘Người lang thang cuối
cùng’ (nguoilangthangcuoicung.net) Tuesday, April 14, 2020 “Chữ Việt Nam song song 4.0” – tán thành hay phản đối?
Bất chấp dịch
bệnh Covid-19 đang
hoành hành dữ dội, phải chăng bị “cách ly toàn xă
hội” sinh rỗi răi mà cộng đồng mạng mấy hôm nay lại dậy sóng v́ câu
chuyện “chữ Việt Nam song song 4.0” (trong bài này
tôi sẽ gọi tắt là “song song 4.0”.) Vốn là người làm việc với máy tính suốt
ngày – thẳng thắn ra là gơ chữ, tôi rất quan tâm đến
mọi cách để tăng tốc độ đánh máy, đồng nghĩa với việc giảm thời gian làm việc
với máy tính. Đầu tiên cho phép tôi dông
dài một chút: tôi vốn
nổi tiếng với tốc độ đánh máy, có thể
nói không thua bất cứ một nhân viên văn
thư chuyên nghiệp nào. Đầu tiên là sự khổ
luyện để
có tốc độ gơ phím nhanh như…
nghệ sỹ dương cầm – nhưng về sau do dùng bộ
gơ kiểu telex mà tôi nhận
thấy dường
như tăng tốc độ gơ phím không
tăng được
tốc độ chung bao nhiêu v́ telex là kiểu
gơ tương đối dễ nhầm, gơ nhanh mà nhầm
th́ thà chậm lại một chút không phải sửa vẫn tốt hơn. Thời dùng Vietkey, tôi hay dùng chức năng “Auto-correct” của
Microsoft Words để tận
dụng chức năng tốc kư nhưng chức năng đó của phần mềm khá hạn chế, chỉ từ khi sử dụng bộ gơ Unikey
với bảng gơ tắt không hạn chế, tận dụng trí nhớ tốt nên tôi giảm
được tốc
độ gơ, dùng nhiều gơ tắt mà vẫn đảm bảo rất ít phải “quay lại sửa.” Nhưng đó là những
kinh nghiệm cá nhân, không
phải ai cũng dùng được, ví dụ không
phải ai cũng nhớ được hàng trăm kư hiệu viết tắt, gơ tắt. Ai đă từng
trải qua thời
sinh viên đều trăn trở với… hệ thống kư hiệu viết tắt của bạn khi mượn vở, các kư hiệu số 0 có cái “gạch đít” là chữ “không” cũng là b́nh thường. Bản thân tôi có hệ
thống kư hiệu riêng, như dùng chữ “nhân” của tiếng Hán để không là “người,”
đánh thêm dấu sắc thành “nhấn” dấu ngă thành “nhẫn” và nặng th́ thành “nhận.”
Sinh viên mỗi trường lại có hệ thống viết tắt riêng, như dấu “thuộc” trong toán học
được đánh
thêm dấu sắc thành chữ “thuốc” của sinh viên trường Y… Tuy nhiên, cách viết
tắt này không thành hệ
thống nên thực tế, nó là những
hệ thống kư hiệu mang tính cá
nhân, và không thể ứng dụng được trong một số những hoàn cảnh quan trọng. Tôi sẽ xin quay lại với ư này sau. Trên
cơ sở nhu cầu và kinh nghiệm
sẵn có trên đây, tôi quan tâm
t́m hiểu xem “song song 4.0” là ǵ và
khả năng ứng dụng của nó ra sao. Đọc một lượt các bài báo
tôi nhận thấy chính hai tác giả
của nó cũng khẳng định không phải để thay thế chữ Quốc ngữ, như vậy chúng ta khi t́m hiểu
nó, cũng phải xuất phát từ góc độ này. Mà nếu
đă như vậy, sẽ phát sinh nhu
cầu chuyển đổi giữa hai cách thể
hiện tiếng Việt đều bằng các kư tự la-tinh này. Tôi
dùng một kỹ thuật rất đơn giản, là trong Microsoft Words bấm
tổ hợp Ctrl+H (find and replace) và thay thế cụm kư tự “and” bằng “ần” và “anb” bằng “ấn” th́ phần mềm thay thế b́nh thường, như vậy th́ phát triển
những công cụ chuyển đổi giữa hai cách viết
là không có ǵ khó
khăn. Tại sao lại phải đặt vấn đề như vậy? Chính v́ “không
thay thế chữ Quốc ngữ” nên dùng cách thể
hiện nào cũng phải có cách chuyển
đổi qua lại
được với
nhau, để phục vụ đại chúng cho tất cả những người không cần, không nghiên cứu, không học cách viết và đọc kiểu chữ này, th́ vẫn
có cách cho họ đọc được
và chúng ta cũng không nghi ngờ rằng những người đọc
chữ Quốc ngữ truyền thống vẫn măi măi chiếm
số đông. Theo các tác giả của “song song 4.0” th́ việc học nó chỉ vài ngày, việc
này hoàn toàn có thể
được, v́ trước đây đă từng học kư hiệu morse và tập truyền tin với nhau bằng cách gơ hay bất cứ cách nào khác, khó
hơn nhiều mà c̣n học
được, th́
cách viết này không khó.
Việc c̣n lại chúng ta cần so sánh xem cách nào
nhanh hơn cách nào, tôi
xin lập bảng như sau, trong đó
chọn bốn câu thơ của Xuân Quỳnh và hai câu của
Nguyễn Du làm ví dụ. Dữ dội và dịu êm Ồn ào và lặng lẽ Sông không hiểu nổi ḿnh Sóng t́m ra tận bể Trải qua một cuộc
bể dâu Những điều trông
thấy mà đau đớn ḷng
Phép so sánh trên đây
tôi thực hiện trên cơ sở thói quen đánh
máy tính và cả viết
tay của cá nhân, trong
đó cột “Viết” là số lần nhấc, đặt bút cho một
chữ cần viết, sẽ có người viết liền nét nhiều, có người nhấc bút nhiều… Nếu nhớ lại, chúng ta có thời
áp dụng chữ cải cách với chữ viết đơn giản đi, giống chữ in hơn nhưng hóa ra học sinh viết lại chậm hơn do bị mất đi khả năng viết liền nét, th́ với “song song 4.0” ta có kết quả: -
Nếu gơ máy, sáu câu thơ
trên mất 153 lần gơ phím với telex, và 125 lần cho “song song,” tốc độ nhanh hơn 22,4%. -
Nếu viết tay,
109 so với 77 lần
“nhấc bút lên đặt bút xuống,” tốc độ của “song song 4.0” nhanh hơn đến 41,5%. Gắn bó lâu với telex và Quốc ngữ hiện hành, tôi vẫn thử so sánh chẳng hạn với những chữ mặc dù gơ hai
lần nhưng là nhấn hai lần một phím, như hai lần “o” thành “ô” tôi có ghi
chú “KNH” (không nhanh hơn) để cố “d́m hàng” “song song 4.0” nhưng cục diện vẫn không thay đổi nhiều. Hai câu thơ của Xuân Quỳnh có số âm phức
tạp dạng… “oái oăm” c̣n là ít,
hai câu của Nguyễn Du chỉ có một lần chữ “điều” (âm “iêu”) trong
khi “song song 4.0” lại rất mạnh ở chỗ “đánh trúng” vào trọng điểm là các âm phức
tạp, phải dùng nhiều nguyên âm này,
ví dụ như “adx, adh” = “oắt” “oặt” – với những câu có nhiều âm phức tạp lại thêm cả dấu, tôi tin là kết quả trên đây c̣n cao hơn với lợi thế nghiêng về “song song 4.0.” Cần phải nói thêm rằng,
nếu gơ chữ Quốc ngữ hiện hành có thể
dùng bảng gơ tắt được, th́ với “song song 4.0” cũng được,
không có ǵ trở ngại. Có thể nói ít ra đối với tôi, cách tiếp cận này của hai tác giả mang tính cách
mạng. Chúng ta cũng cần h́nh dung là ngoài số lần gơ phím ít đi,
th́ khoảng cách giữa các phím cần
gơ không quá xa, ngón
tay phải chạy từ chỗ nọ sang chỗ kia quá nhiều… cũng là một yếu tố rất quan trọng trong đánh máy nhanh. Theo dơi các ư kiến trên mạng xă hội tôi thấy có người cho rằng, bây giờ với sự bùng nổ của thiết bị, nên nhu cầu
tốc kư giảm xuống, chẳng hạn có thể ghi âm bằng
điện thoại.
Điều này đúng, nhưng không hẳn đúng cho tất cả – có rất nhiều trường hợp người ta vẫn phải viết bằng tay, như trong những điều kiện lao động khó khăn, phức tạp (sinh viên y khoa đi thực hành trên xác
người là một ví dụ). Tất nhiên chúng ta hiểu với mong
ước của các
tác giả mới chỉ dừng lại ở mức độ ai cần th́ hẵng học mà dùng, nhưng
những công tŕnh như vậy rất cần có được sự đánh giá khách quan, hay th́ bảo là hay, không hay th́ bảo là không hay. Hiện nay các phụ
huynh mới nhận ra nhu cầu thiết yếu của giáo dục kỹ năng sống đối với các con của ḿnh, mà trong đó
kỹ năng sinh tồn là một trong những kỹ năng quan trọng nhất. Cho con tham gia sinh hoạt
Hướng đạo
sinh, tôi nhận thấy việc học sinh học kư hiệu morse đă thiết thực, lại biết dùng tín hiệu xê-ma-pho (semaphore: đánh
tín hiệu bằng cờ) th́ rất hay, có khi cả
đời không cần dùng nhưng một khi rơi vào hoàn cảnh
khó khăn của thiên tai, chiến tranh… th́ rất hữu ích, có thể cứu được mạng sống. Với lực lượng vũ trang, việc sử dụng “song song 4.0” cũng giúp tăng tốc độ truyền tin, dù bằng đèn hiệu cờ hiệu hay điện đài hoặc bất cứ phương tiện thô sơ hay hiện đại nào… nhanh hơn
đối thủ vài % giây cũng
đă có thể đem lại chiến thắng. Dù hiện nay chúng ta không c̣n dùng
nhiều loại điện thoại “cục gạch” toàn phải nhắn tin không dấu nữa, nhưng trong cuộc sống chắc chắn vẫn c̣n những nhu cầu gửi đoạn văn bản không dấu, như trước đây ta dùng điện tín kiểu telex vậy. Trường hợp đó, “song song 4.0” sẽ là một ứng cử viên sáng giá. Ngoài ưu điểm của tốc độ th́ “song song 4.0” c̣n có ưu điểm
nào nữa? Tôi chưa có điều kiện so sánh giữa hai file văn bản giống hệt nhau về định dạng, phông chữ… nhưng có thể cho rằng với số kư tự
ít hơn th́ dung lượng của tệp tin cũng nhỏ hơn. Tất nhiên với nhu cầu cá nhân trong
giai đoạn thiết bị lưu trữ ngày càng rẻ,
đây không phải vấn đề quan trọng nhưng với nhu cầu lưu trữ mức độ rất lớn th́ đây cũng là một điểm đáng xem xét.
Vậy th́ các tác giả của “song song 4.0” có ẩn ư ǵ khi gán
cho nó mỹ từ “4.0?” v́ nếu chỉ dừng lại ở cách biểu hiện mới của cách kư âm
tiếng Việt, điều đó chưa đủ để gắn nó với cuộc Cách mạng công nghệ thời 4.0, dù những thay đổi của nó là đáng kể và như
tôi đánh giá, có tính
cách mạng? Dù nhận thấy đây là một phương pháp tốc kư – kư âm có
nhiều ưu điểm nhưng tôi cũng vẫn có những điều không đồng ư với các tác giả, như cho rằng nó “đẹp” thậm chí “đẹp hơn” chữ Quốc ngữ hiện nay. Đánh giá đẹp xấu là tùy mắt mỗi người, nhưng chữ Quốc ngữ Việt Nam hiện nay đang rất đẹp. Thứ hai, chúng ta không thể tự dưng xóa bỏ kết quả hàng trăm năm sử dụng chữ Quốc ngữ với cơ man sách vở, do đó việc giữ cách thể hiện tiếng Việt bằng chữ Quốc ngữ hiện nay là chắc chắn và không cần
bàn căi, mà nếu như thế th́ “song song 4.0” phải t́m được cách sinh tồn của nó. Giả sử tôi là người ủng hộ “song song 4.0” nhưng tôi sẽ không bắt người khác phải đọc được những
ǵ ḿnh viết, do đó chắc chắn tôi phải t́m cách chuyển
đổi (convert) sang chữ
Quốc ngữ. Ngay ở thời điểm hiện nay,
chúng ta đă bắt đầu nhận thấy công cụ thư điện tử bắt đầu giảm sút vai tṛ,
thay thế bằng các tŕnh nhắn tin tức thời (nôm na là
“chat”) như trước
đây là Yahoo!
Messenger, Skype… và hiện
nay ở Việt Nam là
Viber, Zalo, Facebook Messenger kèm
theo là đa phương tiện: âm thanh, h́nh ảnh…
th́ việc đang gơ telex lại chuyển sang gơ “song song 4.0” không phải là chuyển đổi về công nghệ là chuyển đổi về tư duy. Muốn như vậy con người phải đạt độ thành thạo nhất định, nhưng chưa đủ: nó vẫn hiển thị “song song 4.0.” Nếu các tác giả
kết hợp được với nhóm công nghệ
nào đó phát triển một phần mềm, một bộ gơ… dùng phương thức “song song 4.0” nhưng gơ đến đâu hiển thị Quốc ngữ đến đó, hoặc muốn chuyển đổi qua
lại phương
thức hiển thị đều được… Nếu
có được công cụ như vậy tôi sẵn sàng chuyển hẳn sang dùng “song song 4.0” để đánh máy và hoàn toàn
chủ động
muốn cho hiển thị như thế nào cũng được, dù có thể không phải mất 3 ngày mà là 3 tuần
để học nó. Chưa dừng ở đó, trường hợp với các văn bản “cứng” tức là bản đă in ra rồi, cần phải có những phần mềm nhận dạng từ tệp tin ảnh để chuyển đổi lại thành Quốc ngữ bản mềm để xử lư, chứ không thể gửi đi một văn bản và người nhận phải nhờ ai đó phiên dịch từ… tiếng Việt sang tiếng Việt. Tâm lư chung của
con người là ngại thay đổi, và khi người ta nh́n thấy những kư tự lạ khó đọc sẽ thấy “ngứa mắt,” (khác ǵ tiếng
nước ngoài đâu!) và nhanh chóng phản
đối th́ cũng tương tự như câu chuyện trước đây cụ Bùi Hiền bị người ta rủa xả thôi. Mỗi cách thể hiện chữ Việt mới đều là những cố gắng, nỗ lực rất đáng trân trọng và nghiêm túc
xem xét, v́ nếu thực sự nó có giá
trị mà chúng ta bỏ qua th́ thực có lỗi với dân tộc. © Tác giả: Phúc Lai (phuclai2008@gmail.com) Nguồn:
https://www.nguoilangthangcuoicung.net/2020/04/chu-viet-nam-song-song-40-tan-thanh-hay.html
Tŕnh bày: Trần Tư B́nh (Email: tubinhtran@gmail.com, Web: Chữ Việt Nhanh) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
